بررسی مشخصات خودروهای خاطره‌انگیز بازار ایران: ژیان چرخان

استفاده از سپرهای پلاستیکی طوسی‌رنگ در ترکیب با طراحی رترو، به این خودرو ظاهری منحصربه‌فرد بخشیده بود. حتی فضای داخلی نیز با الهام از مدل‌های مدرن‌تر سیتروئن، مانند برلینگو، طراحی شده بود. پیش‌بینی می‌شود که ۲CV ۲۰۰۰ بر روی پلتفرم مشترکی با دیگر خودروهای کوچک سیتروئن ساخته می‌شد و به یک پیشرانه چهار سیلندر مجهز می‌شد. نسل جدید سیتروئن 2CV که به نوعی نسخه به‌روز شده ژیان محسوب می‌شود، قرار است ترکیبی از نوستالژی و فناوری‌های مدرن باشد. اطلاعات دقیقی از ویژگی‌های این خودرو در دست نیست، اما طبق گزارش‌ها، این پروژه در مراحل ابتدایی توسعه قرار دارد و ورود آن به خط تولید ممکن است سه تا چهار سال طول بکشد.

یکی از ویژگی‌های مثبت ژیان سیستم تعلیق منحصر به فرد این خودرو در مقایسه با تکنولوژی روز آن زمان بود. سیستم تعلیق این خودرو به صورت دو استوانه می‌باشد که در زیر ماشین تعبیه شده است. در حقیقت این دو استوانه حکم نوعی کمک فنر را داشتند که در طول ماشین واقع شده بودند و هر کدام از استوانه‌ها به یکی از چرخ‌ها متصل می‌گردید.

با بیشتر شدن مشکلات مالیبخشی از سهام آندره سیتروئن را بخش خصوصی و بخشی را بانک خریداری نمود. دایان با این موتور می‌توانست در 30 ثانیه به سرعت 100 کیلومتر در ساعت برسد و درنهایت به حداکثر سرعت 120 کیلومتر در ساعت دست پیدا کند. سیتروئن در سال 1977 نسخه باری مسقف این خودرو را هم با نام آکادیان معرفی کرد. تولید دایان در سال 1983 پس از ساخت 1.44 میلیون دستگاه خاتمه یافت درحالی‌که آکادیان تا سال 1987 همچنان روی خط تولید باقی ماند. هرچند گفته می‌شود دایان ابتدا به‌عنوان جایگزینی برای 2CV در نظر گرفته شده بود اما درنهایت در سبد محصولات سیتروئن کمی بالاتر از 2CV قرار گرفت دو مدل در کنار هم تولید شدند.

یکی از این خودروها، ژیان است که با طراحی خاص و کارایی اقتصادی‌اش، در دهه‌های گذشته قلب بسیاری از ایرانیان را تسخیر کرده بود. در دهه ۴۰، ۵۰ و حتی ۶۰، خودرو ژیان با شکل منحصر‌به‌فرد و فضای داخلی جادارش به نمادی از خودروهای خانوادگی تبدیل شده بود. پلت‌فورم لوگان x90 نام داشت که قرار بود چندین محصول جدید روی آن طراحی شود. این پلت‌فورم همچنین به سایپا و ایران‌خودرو امکان می‌داد خودرویی با نشان خود را روی این پلت‌فورم طراحی و وارد بازار کنند. شاید زمانی که این خودرو برای اولین‌بار در نمایشگاه خودرو پاریس در هفتماکتبر سال ۱۹۴۸ رونمایی گردید هیچ کس تصور نمی‌کرد تا بیست سال از محبوب‎ترین و پرفروش‌ترین خودروهای فرانسه باشد.

در سال 86 و با شروع دوباره پروژه به صورت جدی از طرفی چشم مدیران رنو ترسیده بود و از سوی دیگر وضعیت بین‌المللی برای ایران تغییر کرده بود و ایران به آرامی وارد فاز تحریم‌ها می‌شد. به دلیل این فضا و تاخیرهای رخ داده قیمت اولین تندر‌90‌ها بسیار بالاتر از پیکان بودند (در تیپ‌های مختلف بین 11 تا 14 میلیون تومان) برای همین پراید عملاً جایگزین پیکان شد. واحد طراحی رنو در آسیا به جای ایران از هند سر در‌آورد و فاز دوم برنامه رنو در ایران به فراموشی سپرده شد. با تغییر مدیران دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا هیچ‌گاه خودرویی با نشان این شرکت‌ها روی پلت‌فورم تندر‌90 طراحی نشد و عملاً تیراژ پایین سبب شد صادرات توجیه‌پذیر نباشد.

داستان ۲CV ۲۰۰۰ به ما نشان می‌دهد که حتی ایده‌های بزرگ نیز ممکن است به دلایل مختلف به نتیجه نرسند، اما همیشه می‌توان از آن‌ها درس گرفت و برای آینده الهام بخش بود. اما در سال ۲۰۱۹، در جریان جشن صدمین سالگرد سیتروئن، این خودرو برای اولین بار به صورت عمومی به نمایش درآمد. این رویداد برای علاقه‌مندان به خودروهای کلاسیک و طرفداران سیتروئن بسیار هیجان‌انگیز بود. در نهایت، احیای ژیان نشان‌دهنده این است که نوستالژی می‌تواند با تکنولوژی‌های جدید ترکیب شود و به ما یادآوری کند که هر خودرو، داستانی برای گفتن دارد.

انتظار می‌رود این خودرو با یک پیشرانه تمام برقی عرضه شود تا بتواند با رقبای جدید خود، نظیر رنو 5، رقابت کند. این بازگشت به بازار می‌تواند نویدبخش احیای خاطرات شیرین و همچنین تجربه‌ای جدید برای نسل‌های جوان‌تر باشد. با صدور پروانه تاسیس و مشخص شدن اعضای هیئت مدیره در انتهای سال ۱۳۴۵به شکل رسمی فعالیت شرکت شروع شد. تهیه زمین احداث نخستین سالن تولید (سالن بدنه ورنگ فعلی) تهیه و تدارک لوازم و ثبت علامت همراه با کلمه saipc که ماخذ آنفرانسوی بود و نیز درخواست ثبت کلمه ژیان از آن دست اقداماتی بود که تا سال ۱۳۴۷ یعنیزمان بهره‌برداری از شرکت انجام شد. ژیان در ابتدا چندان مورد اقبال واقع نشد، اما رفته‌رفته انواع آن اعم از سواری، وانت و مدل «مهاری» آن‌قدر مورداستفاده قرار گرفت که به‌عنوان نمادی از نمادهای معاصر فرانسه شناخته شد.

اگرچه احیای سیتروئن ۲CV هرگز محقق نشد، اما این پروژه نشان می‌دهد که خودروسازان همیشه به دنبال راه‌هایی برای استفاده از میراث خود هستند. با این حال، عوامل مختلفی از جمله تغییرات در بازار، چالش‌های فنی و تصمیمات تجاری می‌توانند بر سرنوشت چنین پروژه‌هایی تأثیرگذار باشند. این خودرو جذاب فرانسوی روی پلتفرم Smart Car گروه استلانتیس ساخته خواهد شد و تمرکز اصلی آن بر کارایی و قیمت پایین خواهد بود.

بااین‌حال، به دلیل افزایش قیمت آلومینیوم که هزینه‌های تولید را بالا می‌برد، برای ساخت این خودرو از گالوانیزه استفاده شد و نهایتاً سرانجام در 7 اکتبر سال 1948 سیتروئن 2CV در پاریس به نمایش درآمد. در سال 1973 بحران انرژی سبب ضرر و کاهش سرمایه ناگهانی در سیتروئن گردید. دولت فرانسه برای کنترل بازار کار و جلوگیری از ضرر بیشتر سیتروئن پیشنهاد الحاق سیتروئن به پژو را ارائه کرد. در سال 1974 پژو، 38.2 در صد از سهام سیتروئن را خریداری نمود و خودروسازی PSA پژو -سیتروئن در سال 1976 با کمک دولت فرانسه تأسیس گردید. خودرو فرانسوی سیتروئنCitroen 2CV (یا همان ژیان) در سال ۱۳۴۷ از سوی شرکت سایپا در ایران مونتاژ گردید.

ژیان نه تنها اولین خودرو سازگار با محیط زیست بود (از نظر مصرف بنزین) بلکه صنعت خودروسازی آن زمان را هم متحول نمود و لقب خودروی مردمی را به خود اختصاص داد. حتی در سال ۱۹۵۸ مدل تازه‌ای به نام صحرا “Sahara” ۴×۴ CV2 با دو موتور، یکی برای چرخ‌های عقب و یکی برای جلو، تولید شد. ژیان‌ها در ابتدا تنها در یک رنگ خاکستری تولید می‌شدند ولی بعدها رنگ‌های شاد و متنوع زرد و قرمز و … هم اضافه شدند. داشبرد بسیار ساده، صندلی‌های بدون پشتی و موتوری که با آب سرد می‌شد از ویژگی‌های آن بود. ورود آندره سیتروئن به صنعت خودروسازی با کمک برادران مورس صورت گرفت. برادران مورس با آگاهی از استعداد آندره در ساخت انبوه از او برای تولید و بازاریابی محصولاتشان دعوت به همکاری نمودند.

همزمان با تأسیس این شرکت آندره سیتروئن رئیس فدراسیون کارفرمایان خودرو شد. قبل از شروع جنگ اول جهانی آندره سیتروئن به ایالات متحده سفر کرد و در آنجا با هنری فورد ملاقات نمود. با شروع جنگ، آندره سیتروئن با عنوان کاپیتان دوم توپخانه فرانسه به ارتش ملحق شد. کمبود امکانات در توپخانه او را مجبور کرد که یک کارخانه کوچک توپ‌سازی برای ارتش فرانسه ایجاد کند. در سال‌های پایانی جنگ، کارخانه سیتروئن بیش از 24 میلیون توپ جنگی تولید نمود. تا این زمان آندره سیتروئن هیچ چیز را به نام خود نکرده بود، حتی خودرو و خانه‌اش اجاره‌ای بود.

با ورود آندره سیتروئن تولید خودروهای برادران مورس افزایش پیدا کرد. 2CV سال‌های سال روی خط تولید باقی ماند و سیتروئن همواره اقدام به بهسازی آن می‌کرد. در سال‌های بعد، پیشرانه‌ها قوی‌تر شدند و مدل‌های مختلفی مثل مهاری بر اساس 2CV ساخته شد. در قسمت دیگری از سری مطالب خودروهای خاطره‌انگیز بازار ایران سراغ خودرویی رفته‌ایم که خیلی‌ها با آن خاطره دارند و قطعاً مرور تاریخچه آن می‌تواند جالب باشد. ماشینی که به‌نوعی برای قشر ضعیف جامعه ایران در نظر گرفته شده بود و داستان شرکتی بنام سایپا را آغاز کرد. برای بیان تاریخچه این خودرو اما باید ابتدا به سیتروئن 2CV پدربزرگ ژیان بپردازیم.

با بیشتر شدن مشکلات مالی بخشی از سهام آندره سیتروئن را بخش خصوصی و بخشی را بانک خریداری نمود. در دل تاریخ صنعت خودرو، پروژه‌های بسیاری وجود دارند که به دلایل مختلف به سرانجام نرسیده‌اند. یکی از این پروژه‌های جذاب و تا حدی مرموز، احیای سیتروئن ۲CV در اواخر دهه ۹۰ میلادی است. سیتروئن ۲CV ۲۰۰۰، نامی که به این پروژه اطلاق می‌شود، خودرویی بود که قرار بود طراحی کلاسیک و دوست‌داشتنی ۲CV اصلی را با فناوری‌های روز ترکیب کند.

روی صفحه مجلات و روزنامه‌های ۱۳۴۰ هجری شمسی، تصویر سیتروئن ژیان برای اول با این عنوان چاپ شد؛ « ژیان سواری ۵۴ با جلو پنجره و گلگیر و سپر جدید! بعدها به ژیان قورباغه‌ای معروف شد و بسیاری از مخاطبان خودروهای جدید برای خرید آن صف کشیدند. شاید جالب باشد بدانیم که به وجود آمدن شرکت سایپا به بهانه حضور ژیان و ایرانیزه کردن این خودرو و تولید آن به عنوان یک خودرو دو رگه ایرانی فرانسوی شکل گرفت!

سیتروئن فرانسه به‌طور مستقیم در شرکت جدید سهامدار بود و بخش عمده‌ای از سهام نیز به خانواده آیسه تعلق داشت. با صدور پروانه تاسیس و تعیین اعضای هیئت مدیره در اواخر سال ۱۳۴۵، به صورت رسمی فعالیت شرکت آغاز شد. تهیه زمین احداث نخستین سالن تولید (سالن بدنه و رنگ فعلی)، تهیه و تدارک لوازم مورد نیاز و ثبت کلمه ژیان، از جمله اقداماتی بود که تا سال ۱۳۴۷، یعنی زمان بهره برداری از شرکت انجام شد. جالب است بدانید که یک مهره در آن وجود دارد که با شل و سفت کردن آن (بصورت دستی) می‌توان ارتفاع خودرو را تنظیم کرد. بخاطر استفاده از همین سیستم تعلیق است که در موانع و دست اندازها خودرو تا این حد نرم و راحت است.

تعلیقی که در ژیان استفاده شده، نسبت به زمان خود بی نظیر است؛ تعلیق این خودرو به صورت دو استوانه‌است که در زیر خودرو قرار دارد، در واقع نوعی کمک فنر که در طول خودرو قرار می‌گیرد و هر کدام از میله‌ها به یکی از چرخ‌ها متصل می‌شود. تولید ژیان از دهه ۳۰ آغاز و با گذشت زمان تغییراتی در شکل ظاهری و قسمت‌های فنی آن ایجاد شد که باعث ادامه روند تولید آن و عرضه در مدل‌های گوناگون شد. ژیان اریجینال دارای 1 موتور 2 سیلندر بود که با هوا خنک می‌شد و قدرت خروجی آن نیز در حدود 9 اسب بخار بود که به‌اندازه کافی برای حداکثر سرعت 65 کیلومتر در ساعت کافی به نظر می‌رسید.

با این حال، با گذشت زمان و تغییر سلیقه‌ها، تولید ۲CV در دهه ۸۰ میلادی متوقف شد. این شرکت از اواسط دهه 90 سعی کرده بود به بازارهای خارج اروپا فکر کند. در مهم‌ترین اقدام رنو با خرید 44 درصد سهام نیسان عملاً سکان مدیریت این شرکت ژاپنی را در اختیار گرفته بود. رنو در آن زمان کارلوس گون را به عنوان مدیر‌عامل نیسان راهی ژاپن کرده بود. گون هم طی چند سال نیسان را از ورشکستگی نجات داد و سود‌ده کرد و با این کار شهرتی جهانی به عنوان ناجی نیسان برای خود دست و پا کرد.

خودروی ژیان در فرانسه با نام دو شوو (Deux Chevaux) معروف است، دو شوو در زبان فرانسوی به معنای دو اسب است که به دو سیلندر بودن خودرو اشاره دارد. شرکت سهامی ایرانی سیتروئن در سال ۱۳۴۴ در زمینی به مساحت ۲۴۰ هزار مترو زیر بنای ۲۰ هزار متر و با سرمایه پایه ۱۶۰ میلیون ریال به وسیله “آلفرد آیسه”تاسیس گردید. ازاین‌رو، وی در سال 1934 دستور ساخت خودرویی ساده و ارزان‌قیمت را صادر کرد.

بد نیست در این میان در مورد دلیل اصلی شهرت سیتروئن ژیان صحبت کنیم و بدانیم که اصلا دلیل محبوبیت و شگفتی این نسل از خودروهای شرکت سیتروئن چیست. نه خبری از فناوری‌های پیشرفته خودرو مانند کروز کنترل و سیستم تعلیق بود و نه موتورهای انژکتوری. یک سال پس از آن آندره سیتروئن در شرایطی که برای تولید، پول کافی نداشت بر اثر سرطان از دنیا رفت. شرکت سیتروئن یکی از اولین مبتکران طرح‌های تولیدخودروهای آیرودینامیک بود. در سال 1963 مدیران سیتروئن قصد داشتند محصولاتشان را مشترکا با پژو تولید نمایند.

یکی از ویژگی‌های مثبت ژیانسیستم تعلیق منحصر به فرد این خودرو در مقایسه با تکنولوژی روز آن زمان بود. سیستمتعلیق این خودرو به صورت دو استوانه می‌باشد که در زیر ماشین تعبیه شده است. در حقیقتاین دو استوانه حکم نوعی کمک فنر را داشتند که در طول ماشین واقع شده بودند و هر کداماز استوانه‌ها به یکی از چرخ‌ها متصل می‌گردید. یکی از این پروژه‌های جذاب و تا حدی مرموز، احیای سیتروئن 2CV در اواخر دهه 90 میلادی است. سیتروئن 2CV 2000، نامی که به این پروژه اطلاق می‌شود، خودرویی بود که قرار بود طراحی کلاسیک و دوست‌داشتنی 2CV اصلی را با فناوری‌های روز ترکیب کند. پایین بودن حجم (قدرت) موتور ژیان سبب شده بود که این خودرو از توان لازم برای حرکت در خیابان‌های سربالایی بهره‌مند نباشد؛ به همین علت خانواده‌هایی که از وضع مالی مناسب‌تری بهره‌مند بودند، پیکان نسبت به ژیان برایشان ارجحیت داشت.

مدل موجود در ایران Dyane می‌باشد که در دهه ۷۰ میلادی تولید گردیده است. پلت‌فورم به اجزای اصلی خودرو مانند شاسی، موتور، گیربکس و سیستم تعلیق گفته می‌شود. همچنین در آن ‌سال‌ها پس از بررسی کارشناسان سازمان گسترش مشخص شده بود یکی از دلایل بد‌قولی شرکت‌های همکار خارجی مانند پژو و کیا‌موتور با صنعت خودرو ایران، عدم سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها در ایران است. بر اساس این تجربه‌ها طرحی آماده شد و با وعده بازار رو به رشد ایران به شرکت‌های بزرگ ارسال شد. طرح مورد توجه چندین شرکت از جمله فولکس واگن و رنو نیسان قرار گرفت.

این قضاوت از یک جهت به عهده مردم است که خود تصمیم بگیرند چه اتومبیلی را می‌خواهند در دفترچه خاطرات ذهن‌شان نگاه دارند و از طرف دیگر، به عهده شرکت‌های خودروسازی است که با تولید محصولات ویژه تا چه اندازه می‌خواهند به جوامع مختلف خدمت کنند. سال ۱۳۴۹ هجری شمسی با تمام خاطراتی که در خود جا داده، یک نوباوه به نام سیتروئن ژیان دارد که برای افراد بسیاری که در دهه‌های ۵۰، ۶۰و ۷۰ زیستند، خاطره‌ساز بوده است و دست کم همگی، یک بار سوار این ماشین شده‌ایم. اگرچه احیای سیتروئن 2CV هرگز محقق نشد، اما این پروژه نشان می‌دهد که خودروسازان همیشه به دنبال راه‌هایی برای استفاده از میراث خود هستند. اگر به دنبال خرید ژیان -این خودروی محبوب و قدیمی و پرخاطره- باشید قیمت ها از حدود ۱۰۰ میلیون تومان شروع می‌شود. اما در گران ترین حالت ممکن قیمت ژیان به حدود ۴۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد.به نوعی می‌توان گفت یک کارگر ساده باید برای خرید ژیان هم بیش از ۴ سال پس انداز کند. با صدور پروانه تاسیس و مشخص شدن اعضای هیئت مدیره در انتهای سال ۱۳۴۵ به شکل رسمی فعالیت شرکت شروع شد.

ایده تولید 2CV به‌عنوان خودرویی اقتصادی و ارزان‌قیمت در اوایل دهه 30 به ذهن معاون سیتروئن «پییر بولانگر» رسید زمانی که دید کشاورزان روستایی فرانسوی هنوز از اسب و چرخ‌دستی برای حمل‌ونقل و حمل محصولات خود به بازار استفاده می‌کنند. شرکت سهامی ایرانی سیتروئن در سال ۱۳۴۴ در زمینی به مساحت ۲۴۰ هزار متر و زیر بنای ۲۰ هزار متر و با سرمایه اولیه ۱۶۰ میلیون ریال توسط(( آلفرد آیسه)) تاسیس شد. شرکت سیتروئن طی سالیان متمادی یا ایجاد تغییراتی مدل های جدید ژیان را به بازارها معرفی کرد تا بالاخره آخرین مدل آن در سال ۱۹۹۰ به جهان خودرو معرفی شد. اتومبیل فرانسوی سیتروئن Citroen 2CV (یا همان ژیان) در سال ۱۳۴۷ توسط شرکت سایپا در ایران مونتاژ شد.

به علت قیمت ارزان و مصرف بسیار کم بنزین، خودروی ژیان محبوبیت فراوانی داشت. بخاطر استفاده از همین سیستم تعلیق، ژیان در موانع و دست اندازها تا حد زیادی نرم و راحت بود و از تکانه‌های شدید خودرو در جاده‌های ناهموار خبری نبود. سیتروئن دایان یا همان ژیان یک خودرو سوپرمینی اقتصادی است که توسط خودروساز فرانسوی سیتروئن از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۸۳ تولید شد. دایان نیز از سال ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۰ در ایران ساخته شد، تا جایی که به آن ژیان می گفتند، کلمه ای فارسی به معنای «درنده» یا «وحشیانه». آنچه از این پروژه پنهان باقی مانده، نشان از یک طراحی بسیار جذاب و نوآورانه دارد.

سیستم تعلیق مستقل آن علاوه بر راحتی باعث پایداری خودرو می‌شد و ژیان را به خودرویی که هرگز چپ نمی‌کند، شهره کرد. ترمزهایش هیدرولیک بود و گیربکس چهار سرعته داشت و اگر می‌توانستید با گیربکس عجیبش که روی داشبورد قرار داشت کار کنید، با وجود موتور ضعیف به دلیل وزن کم به خوبی می‌توانست حرکت کند. تولید خودروی ژیان در ایران از اواخر دهه ۱۳۴۰ در شرکت سهامی ایرانی تولیدخودرو (سایپا) استارت خورد. خودروی ژیان برای چندین سال در یک مدل و به صورت سواریهاچ بک تولید می‌شد ولی پس از سال ۱۳۵۳ تنوع مدل ژیان‌های تولیدی افزایش یافت و مدلوانت این خودرو با نام “ژیان مهاری” و “ژیان پیکاپ” (وانت اتاق دار)تولید گردید.

بی‌صبرانه منتظر ورود این خودروی جدید به بازار هستیم تا دوباره بتوانیم با آن به سفرهای خاطره‌انگیز برویم و لحظات شیرینی را تجربه کنیم. سیتروئن، سازنده اصلی ژیان در حال کار روی نسل جدید این خودرو است که بناست با تکنولوژی‌های روز و پیشرانه الکتریکی عرضه شود. این اقدام نه تنها نوستالژی را زنده می‌کند، بلکه به ما این امکان را می‌دهد که با یک خودروی مدرن و سازگار با محیط زیست دوباره به جاده‌ها بازگردیم.